ویژگی های طبیعت

کوهها و ارتفاعات

در منطقه مریوان کلاً 4 تیپ عمده و 8 ناحیه اراضی تشخیص داده شده است. اراضی متقارن از نوع کوهستانی یا دشت می‌باشد. کوههای این منطقه غالباً دو نوع می‌باشند.

·      کوههای مرتفع سنگی با انتهای تیز متشکل از سنگ‌های آهکی که بایر و فاقد پوشش خاک و گیاه می‌باشد.

·      کوههای جنگلی نسبتاً مرتفع با برآمدگی سنگی متشکل از سنگ‌های آهکی که بیشتر ارتفاعات مریوان از شمال تا جنوب از این نوع می‌باشند.

·      مشهورترین کوههای مریوان عبارتند از: پیازه، چل چشمه، قلعه‌برد، میراجی، گاران، ایمام، هزار مرگه، پیرالیاسی، سلطان اغزه تو، برانان و لشت شهیدان

آب و هوا

منطقه‌ی پوشیده از درخت مریوان شدیداً تحت تأثیر جریانها مدیترانه‌ای قرار دارد و به علت کوهستانی‌بودن و برخورد این جریانها ریزشهای جوی‌ زیادی ایجاد می‌شود. جریانهای آب و هوایی متأثر از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه که عامل عمده‌ی ریزش‌های کشور است ضمن عبور ازمنطقه و برخورد با کوههای زاگرس بخشی از رطوبت خود را به صورت باران و برف از دست می‌دهد. میزان متوسط ریزش‌های جوی 800 تا 850 میلی‌لیتر در سال گزارش شده است. بطور کلی آب و هوای مریوان سرد و کوهستانی متمایل به معتدل سرد و حتی مدیترانه‌ای است. در طول 33 سال گذشته سردترین ماه سالۀ دی و گرم‌ترین ماه تیر ماه بوده است. ریزش برف و باران در این شهرستان، باعث گردیده که منطقه‌ یک از پرآب‌ترین مناطق غرب کشور باشد

رودخانه

رودخانه‌های فرعی و اصلی متعددی در این منطقه وجود دارد. رودخانه‌های فرعی شهرستان مریوان در سه مسیر عمده چشمه‌ی گردلانه زریبار و دوآب جریان یافته و نهایتاً با ملحق‌شدن به همدیگر رودخانه‌ی سیروان را تشکیل می‌دهند .رودخانه‌های مهم مریوان عبارتند از:

·      رودخانه قزلچه‌سو از کوههای شمال مریوان سرچشمه گرفته و به طرف غرب جریان دارد و با اجرای پروژه بند انحرافی و احداث کانال حد روز به طول 6/5 کیلومتر قسمتی از آب آن رودخانه وارد دریاچه‌ی زریبار شده و مابقی پس از پیمودن مسافتی در حدود 15 کیلومتر به خاک عراق می‌ریزد. مساحت حوزه‌ی آن 108 کیلومتر مربع است.

·      رودخانه‌ گاران که از کوههای سرشیو سرچشمه گرفته و در محلی به نام دوآوان در نزدیک روستای تفلی (از توابع شهرستان سروآباد) با رودخانه‌ی رزاو به هم پیوسته و به رودخانه‌ی سیروان ملحق و در نهایت به خاک عراق می‌ریزد. سر شاخه‌ی دیگر رودخانه‌ی گاران از کوههای سیاناو، زریبار و عصرآباد سرچشمه می‌گیرد.

·      رودخانه‌ کوماسی که از کوههای سرشیو و کلاترزان سرچشمه گرفته و سپس به رودخانه‌ی سیروان پیوسته و به خاک عراق می‌ریزد.

·      رودخانه عصرآباد که از راه‌های اطراف روستای عصرآباد سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن به رودخانه سیروان به خاک عراق می‌ریزد.

·      رودخانه بایوه (بناوه‌سوته) که از کوه‌های بایوه سرچشمه گرفته و پس از پیوستن به رودخانه زاب در شهرستان بانه به خاک عراق می‌ریزد.

·      شهرستان مریوان دارای 59 میلیون متر مکعب منابع آب زیرزمینی بوده و میزان روان آب سطحی آن در حدود 2087 میلیون متر مکعب است.

زیستگاه‌های مهم منطقه

دریاچه زریبار

این دریاچه در فاصله 2 کیلومتری شمال غربی شهر مریوان و در ارتفاع 1250 متری از سطح دریا قرار گرفته است. حجم تقریبی آب حدود 30 میلیون متر مکعب برآورد شده است. دریاچه زریبار بدلیل نیزارهای اطراف و همچنین انواع گیاهان آبزی و حاشیه‌ای از جمله بارهنگ آبی، هزارنی، نیلوفر آبی، نی، لویی، جگن، بزواش، نعناع و گندمیان زیستگاه مناسبی برای انواع جانداران از جمله ماهیان، پرندگان و پستانداران می‌باشد. پرندگان مانند: اردک سرسبز، خوتکا، چنگر، گیلار، پرستوی دریایی و انواع کشیم از بومیان دریاچه زریبار می‌باشد. گونه‌هایی از کشیم، گیلار، اردک سرسبز، انواع حواصیل، کاکایی و پرستوی دریاچه‌ای را می‌توان در تمام فصول سال مشاهده نمود. همچنین گونه‌های بومی از قبیل سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی، عروس ماهی، مارماهی و گونه‌های رها شده شامل کپور معمولی، کپور آینه‌ای، فیتوفاک، آمور سفید، کپور سرگنده می‌باشد بر اساس تحقیقات بعمل آمده 5 گونه پلانکتون گیاهی و 17 گونه پلانکتون جانوری در دریاچه شناسایی گردیده است. پستاندارانی که در محدود دریاچه زریبار زندگی می‌کنند شامل: سگ آبی، روباه، گرگ، خوک وحشی، خرگوش و نوعی گربه وحشی می‌باشد

زیستگاه قلعه‌برد

در 15 کیلومتری شرق مریوان قرار گرفته که محصور به روستاهای دری، نشکاش، کله یونجه، برده سفید، گلان، بلچه سور، انجمنه، چور و ننه بوده و از طریق روستاهای مذکور می‌توان به آن وارد شد. وجود صخره‌های بزرگ، و سنگلاخی بودن منطقه و پوشش‌های گیاهی بسیار متنوع از جمله درختچه‌های گلابی وحشی، ون، بلوط، بنه، بادام کوهی و زالزالک و آلبالوی وحشی پناهگاه خوبی برای حیوانات بزرگ جثه فراهم کرده است. که وجود خرس قهوه‌ای وحشی از گونه‌های برجسته منطقه می‌باشد که در سال‌های اخیر به علت حفاظت و همچنین شرایط زیستگاهی مناسب به سرعت رشد کرده و اکنون جمعیت آنها به 85 قلاده رسیده است.

وجود چشمه‌های عظیم و آب فراوان و باغ‌های گردو و انگور هم در افزایش جمعیت این گونه نقش عمده‌ای دارند. از دیگر جانوران آن منطقه می‌توان به خرگوش، سنجاب، رودک، و تشی اشاره نمود.

این زیستگاه در فصول مختلف سال به علت زیبایی و تنوع و همچنین گونه‌های گیاهان خوراکی و دارویی بی‌نظیر و وجود چشم‌اندازهای زیبا و پرندگان قابل شکار نظر علاقمندان به طبیعت، گردشگران، شکارچیان و اقشار مختلف مردم را به خود جلب کرده است. همچنین چشمه‌های آب جاری در دامنه‌های این زیستگاه بهترین منبع تأمین کننده آب رودخانه گردلان می‌باشند

پوشش گیاهی و جنگل‌ها

تنوع گیاهی و پوشش جنگلی یکی از جاذبه‌ها و ویژگی‌های بارز شهرستان است. سطح جنگلی این شهرستان 94335 هکتار، مراتع 137112 و زمین‌های کشاورزی 48087 هکتار می‌باشد. جنگل‌های مریوان از نظر جنگل شناسی جزء تیپ مدیترانه‌ای و مناطق نیمه مرطوب بوده و دانه‌دار و شاخه‌زا هستند. بلوط 83 درصد پسته وحشی (بنه) 7 درصد گلابی وحشی 4 درصد، افرا 3 درصد و سایر گونه‌ها حدود 3 درصد جنگل‌های شهرستان را شامل می‌شوند. در حال حاضر از میوه و سایر محصولات فرعی (شیره سقز، گز علفی، مازوج و غیره ...) بهره‌برداری می‌گردد.

مریوان از نظر مراتع نیز غنی است. ظرفیت مجاز مراتع شهرستان 258572 واحد دامی بوده و با احتساب دام موجود 103006 واحد دامی بعنوان مازاد بر ظرفیت در شهرستان تعلیف می‌شوند